Foto ▲Martial Rose in zijn toespraak tijdens de 70e bevrijdingsviering van Mierlo-Hout in 2014. F| © Jan Dijstelbloem
Zij zijn de familieleden en nabestaanden van de in Mierlo-Hout gesneuvelde Britse militairen. Voor het eerst in de periode na de Tweede Wereldoorlog kwamen er Engelsen gasten naar Mierlo-Hout, met het doel om samen met onze gemeenschap hun gesneuvelden landgenoten te herdenken. Zij delen onze gedachten en gevoelens over de bezettingstijd en de vreugde van het moment dat wij op 22 september 1944 door hen werden bevrijd.
Het was 2010 toen we kennis maakten met Martial Rose en zijn familie. Hoewel wij al vanaf 2005 zijn gestart met de plannen voor de oprichting van een monument, kwam er na vijf jaar eindelijk meer zekerheid dat we ons doel zouden bereiken.
We hadden inmiddels een klein comité gevormd dat bestond uit Leo van Aerle (†2012), Henk van de Westerlo en ondergetekende. Later werd ons comité ondergebracht in de commissie Historisch Bewustzijn, als onderdeel van Wijkraad Mierlo-Hout.
Samen met de Geldropse schrijver Ad Hermens, zochten we al geruime tijd naar mogelijke nabestaanden van Britse Militairen. Hierbij ging het vooral om soldaten die tijdens de bevrijding in ons kerkdorp gesneuveld waren. Het verhaal over het noodlot dat 2nd L.T. John Bruce Millar John Bruce Millar overkwam, was voor vele Mierlo-Houtenaren niet onbekend. In zijn boek: “Helmond 35 jaar bevrijd’ vertelde oorlogsdocumentalist Leo van Aerle al eerder over deze tankcommandant van de 3rd Royal Tank Regiment. Het verhaal “Helmond in de tang genomen” dat Van Aerle schreef in “Helmonds Heem” droeg hij zelfs geheel op aan de betreffende tankcommandant.
Bruce werd op 22 september 1944 op de Hoofdstraat ter hoogte van de spoorwegovergang onder vuur genomen. Er woedde een hevige strijd in dit deel van Mierlo-Hout en de Duitsers waren zeker niet van plan om zich zomaar gewonnen te geven. Millar stond in de koepel van zijn tank toen hij werd geraakt door rondvliegende granaatscherven. Zwaar gewond liet hij zich uit de tank op het wegdek vallen, waarna het hem lukte om dekking te zoeken bij een nabijgelegen boerderij.
Recht tegenover deze boerderij, waar tegenwoordig het herdenkingsmonument is te vinden, stond in die tijd de winkel en het woonhuis van de familie Coolen. Verscholen achter dichtgetimmerde ramen van de schoenmakerij zag de rode kruis zuster Francien Coolen wat zich zojuist bij de overweg had afgespeeld en zij snelde direct te hulp en slaagde erin om heelhuids de boerderij te bereiken, waar de zwaar gewonde militair onderuit gezakt tegen een staldeur leunde. Maar haar hulp mocht echter niet meer baten. Korte tijd later stierf Bruce in de armen van Francien. Hij was 20 jaar.
Krantenartikel
Voor de samenstelling van zijn nieuwe boek over de oorlogsgeschiedenis van Geldrop/Mierlo en Mierlo-Hout zocht schrijver Ad Hermens met ons mee naar familieleden van soldaat Millar. Hermens kreeg een omvangrijk krantenartikel aangeboden in de Dereham Time. Die oproep naar meer informatie was een groot succes. De eerste reactie van de familie in Engeland was overweldigend. Twee nog in leven zijnde zussen Nova Millar, Heather Rose-Millar en haar man Martial Rose uit Winchester, reageerden zeer verrast toen ze hoorden dat ergens in een dorp in Nederland, ver gevorderde plannen bestonden voor de oprichting van een monument, waarop o.a. ook Bruce herdacht zou gaan worden.
Gedurende de maanden die volgden, tot aan de realisatie van het Herdenkingsmonument bleef de familie Millar nauw betrokken bij de voortgang van de bouw. Belangrijkste contactpersoon in Engeland was Martial Rose, de zwager van Bruce Millar. In de eerste dagen van september 2011 werd ik gebeld door Martial. Hij vertelde enthousiast dat zijn besluit vast stond om de festiviteiten in Mierlo-Hout te gaan bijwonen en hij zou natuurlijk ook het graf van Bruce op het Britse Ereveld in Mierlo gaan bezoeken. De boeking voor het verblijf in Hotel ´t Anker was geregeld. Martial kwam op 20 september 2011 aan in Nederland, in gezelschap van zijn neef David Bateman en zijn nicht Sue Best. Jammer genoeg was het niet gelukt om ook de twee zussen van Bruce Millar over te halen om met hen mee te gaan. De spanningen voor de reis vormden voor Nova en Heather toch een te grote barricade. De twee zussen van Bruce durfden het uiteindelijk niet aan om naar Nederland te komen.
Op 22 september, de 67e bevrijdingsdag van Mierlo-Hout, genoot de 89-jarige Martial met volle teugen van alle rondleidingen in Mierlo-Hout en Mierlo. Hij luisterde aandachtig naar de uitleg die hij kreeg van de vele enthousiaste gidsen om hem heen. Vanzelfsprekend waren alle indrukken van die dag ook voor Martial vermoeiend. De dag was nog lang voordat het officiële moment in de avonduren zou beginnen. Vooral voor Martial, werd het na de lunch hoogtijd voor een middagdutje. “I’m just looking for a place where I can take off my shoes for a while” zo gaf de Engelsman beleefd te kennen, dat hij graag eventjes wilde gaan liggen. En ook dat werd geregeld. In de pastorie in Mierlo-Hout werd Martial gastvrij ontvangen door ‘father John’. Na deze kennismaking met pastoor van de Laar trok hij zich terug in de logeerkamer, waar hij even tot rust kon komen voordat de drukke avond zou beginnen.
De onthulling
Om 19.00 uur volgde een druk bezochte kerkdienst in de St. Luciakerk. Daar werd voor de eerste maal in de naoorlogse geschiedenis van Mierlo-Hout, alle burgerslachtoffers en Britse militairen tegelijkertijd, op een eervolle wijze herdacht. Pastoor John van de Laar, noemde de namen van alle slachtoffers, waarna kinderen van de basisscholen ieder een ingelijste foto van de omgekomen persoon naar het altaar brachten om er een kaarsje bij te zetten.
Na afloop van de dienst verzamelde jong en oud zich buiten op straat waar even later, o.b.v. Fanfare Unitas een grote colonne met schitterende Engelse en Amerikaanse legervoertuigen voorbijtrok, richting de spoorwegovergang.
Namens de gemeente Helmond was Wethouder Jan van den Heuvel de eerste spreker van deze avond. Daarna volgde er nog een toespraak van Martial Rose en Leo van Aerle. Beide sprekers prezen de aanwezigheid van de jeugd die op de eerste rij aandachtig meeluisterden. “Herdenken doen we samen. Wij hebben dit monument slechts in bruikleen van onze kinderen. Onze vrijheid geef je door, daarom is ons streven om de jeugd te blijven betrekken bij alle herdenkingen die hier in de toekomst zullen gaan plaatsvinden”, zo sprak Van Aerle. Aansluitend volgde de onthulling van het monument. Die eer was toegekend aan Martial Rose en Dianne Hermans (2014†), de dochter van Francien Hermans-Coolen (2010†).
Tweede bezoek
Drie jaar later, in 2014 vierde Mierlo-Hout 70 jaar vrijheid. Martial Rose was inmiddels 92 jaar oud. Maar zijn hoge leeftijd weerhield hem er niet van om voor de tweede maal naar zijn vrienden in Mierlo-Hout af te reizen. Dit keer was Martial in gezelschap van zijn dochter Jenny. En ook zijn neef David was er weer bij, samen met zijn vriendin Mary Rolp. Sue Best was in gezelschap van haar jongere zus Sally Bridgstock en haar man Neil Bridgstock.
Het tweede bezoek van de Engelsen was wederom zo goed mogelijk georganiseerd. Onze commissie kon opnieuw rekenen op de bereidwilligheid van vele vrijwilligers, maar ook van andere partijen, zoals bijvoorbeeld Bergerhof Tours. Het bedrijf uit Mierlo stelde zelfs een taxibusje ter beschikking. Zo kregen wij de mogelijkheid om alle zeven gasten tegelijkertijd, een tour aan bieden. Met het taxibusje reden we langs diverse bezienswaardigheden in Helmond en omgeving. Het werd een onvergetelijke dag voor de Engelsen, maar ook persoonlijk heb ik enorm genoten van dit uitstapje. Het was heerlijk om tegelijkertijd gids en chauffeur voor het Engelse gezelschap te mogen zijn.
Op 23 september, (mijn verjaardag), daags na de bevrijdingsfestiviteiten in Mierlo-Hout reed ik met onze gasten naar Eindhoven Airport waar we van elkaar afscheid moesten nemen. “Goodbyes are always hard”.
Vooral Martial had het moeilijk in de vertrekhal. Hij was zichtbaar ‘upset’, alsof hij wist dat zijn allerlaatste bezoek aan zijn Nederlandse vrienden ten einde was gekomen. Martial Rose overleed na een kort ziekbed op 31 januari 2021 in zijn woonplaats Dereham. Hij is 98 jaar geworden.
De stichting HMMH onderhoud nog altijd het contact met de nabestaanden in Engeland. Ook Jenny, de dochter van Martial in Californië (USA) ontvangt onze nieuwsbrief.
Mario Coolen, Voorzitter HMMH
Martial Rose werd geboren in op 9 augustus 1922 te Londen en trouwde met Heather Millar, de zus van 2e luitenant John Bruce Millar. In 2e W.O. vervulde hij zijn taak als brandweerman. Hij was hulpverlener tijdens het V1-offensief, waarbij ruim 6000 Londenaren werden gedood en 17.000 inwoners gewond raakten. Rose volgde zijn opleiding in Christ’s Hospital (waar de latere vooraanstaande dirigent Sir Colin Davis een medeleerling was) en in Cambridge. Als schoolmeester gaf hij een tijd les in Londen – de acteur Sir Derek Jacobi was een van zijn leerlingen – en daarna aan het Bretton Hall College of Education in Yorkshire.
Martial Rose werd in 1965 aangesteld als vice-directeur van King Alfred’s en werd na de dood van John Stripe, zijn voorganger, binnen twee jaar hoofd van het college. Na bijna twee decennia in functie te zijn geweest, ging hij met pensioen in 1984. Gedurende die periode was hij voorzitter van King Alfred’s gedurende een belangrijke periode van groei van het aantal studenten.
Martial, specialist in drama, publiceerde al in 1961 de standaardeditie van de middeleeuwse cyclus van Wakefield Mystery Plays, die vervolgens professioneel werd opgevoerd in Londen.
Veel recenter (in 2003) bracht hij een biografie uit van de actrice Dame Gwen Frangcon Davies, tijdgenoot van Sir John Gielgud. En na zijn pensionering in Norfolk hield hij zich bezig met een gestage stroom publicaties over de geschiedenis van Dereham en enkele prachtig geïllustreerde boeken over de kenmerkende architectonische kenmerken van de kathedraal van Norwich, waarvan de laatste pas in 2006 verschenen. Oude Wintonianen zullen echter het beste herinner u hem als de auteur van A History of King Alfred’s College, Winchester 1840-1980 (1981) en van een afzonderlijk gepubliceerd later naschrift dat het verhaal tot 1990 bracht. Ongetwijfeld de spilfiguur zelf bij het maken van de moderne instelling, was hij ook bezorgd om het record recht te zetten over zijn verleden.
De Martial Rose Library in de University of Winchester is vernoemd naar de voormalig directeur.
Bron: Emeritus hoogleraar R Richardson
Meer info: https://www.winchester.ac.uk/news-and-events/press-centre/media-articles/remembering-martial-rose-1922-2021.php
Funeral of Martial Rose op 18 februari 2021 in de St. Nicholas Church, Dereham, kijk hier terug naar de Livestream: https://fb.watch/4dZQvw3wt7/