Nieuwsbrief Juni 2025
11e jaargang No.3
Zomaar een herdenkingsmonument
Herdenkingsmonument voor Poolse piloot Stanislaw Jan Litak bij Dierdonk Helmond
Op zondag 4 mei 2025, de dag van de jaarlijkse dodenherdenking, is in de wijk Dierdonk een Herdenkingsmonument onthuld. Dit monument is hier aan de Noord kant van Dierdonk, aan de Zilverschoonbeek geplaatst, als een eerbetoon aan de toen nog maar 27-jarige Poolse piloot Stanislaw Jan Litak die hier op 5 maart 1945 met zijn vliegtuig verongelukte. Stanislaw Jan Litak was een piloot van de Britse luchtmacht en was op de terugweg van een oorlogsmissie.
Belangstelling bij onthulling
Er waren op deze bijzondere 4 mei herdenking veel mensen naar Dierdonk toegekomen, om deze herdenking bij te wonen. De voorzitter van de Wijkraad Dierdonk Arie Manders, heette al de aanwezigen van harte welkom en bedankte hen dat zij naar deze bijzondere onthulling waren gekomen.
De onthulling van het monument vond plaats door burgemeester Sjoerd Potters en Gerry van Liempt, van de Heemkundekring Helmont.
Arie Manders vond het ook een mooi idee, dat het in hun wijk Dierdonk, dit monument een plaats had gekregen na een vliegtuigongeval van 80 jaar geleden.
Hierna gaf hij het woord aan Ton Janssens, de oud-voorzitter van de Heemkundekring Helmont, die ook nog druk is geweest met dit onderwerp. Hij vertelde aanwezigen van het initiatief van dit monument en de goede samenwerking met de andere partijen. Hij dankt Jolanda Bakker voor haar tomeloze inzit, bij de totstandkoming van dit bijzondere monument. Ook de gemeente Helmond werd bedankt voor de schenking en plaatsing van het monument.
Burgemeester Potters
Burgemeester Sjoerd Potters vond het initiatief ook heel bijzonder, dat dit 80 jaar na het gebeuren toch nog werd opgepakt. Dit is een geweldig mooi initiatief, dat dit monument voor deze Poolse veteraan, alsnog tot stand is gekomen in samenwerking met Heemkundekring Helmont, gemeente Helmond en Wijkraad Dierdonk.
Wie was Stanislaw Jan Litak
Stanislaw Jan Litak werd op 3 januari 1918 geboren in Oswiecim (Auschwitz) in Polen. Na het behalen van zijn einddiploma van de middelbare school besloot hij beroepsmilitair te worden. In mei 1938 behaalde hij aan de Luchtvaartschool zijn examens voor de Poolse Aviation Cadet.
Na de Duitse inval op 1 september 1939 vluchtte hij naar Frankrijk, waar hij zich aansloot bij de Poolse luchtmacht. Het lukte hem, om van daar uit naar Groot-Brittannië te komen. Hier ging hij in zijn vliegopleiding op 1 maart 1940 en trainde hij bij het Polish Aviation Center van de RAF Eastchurch. Hij was in dienst van het ‘Warschau Fighter Squadron’ en vloog in 1942 en 1943 met Spitfires V, Spitfires IX en de Mustang III. Vanaf 1944 nam hij deel aan patrouillevluchten ter bestrijding van V1-bommen en andere lange afstandsvluchten boven Duits grondgebied.
In totaal vloog hij 58 gevechtsmissies en 40 operationele missies
Op 5 maart ging het mis
Op 5 maart 1945 begeleidde hij het 316th Squadron bommenwerpers, die de cokesfabriek in Gelsenkirchen gingen aanvallen (Operatie Ramrod). Ten westen van de Rijn, boven geallieerd bezet gebied, kreeg hij plots een motorstoring en werd hij geacht zijn vliegtuig te verlaten en een parachutesprong te maken. Hij deed dit niet, maar maakte de overweging om met zijn Mustang III FX 925 naar het vliegveld van Helmond (B.86) te komen. (Vliegveld Helmond, geallieerde codenaam B. 86 Helmond, is een voormalig vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog ten oosten van de Nederlandse stad Helmond. Het is in gebruik geweest van 9 januari 1945 tot 14 juli 1945.) Echter, met het zicht in de verte van het vliegveld aan de Deurneseweg, stortte hij neer op een weiland nabij de huidige wijk Dierdonk en kwam daarbij om het leven. Flight Lieutenant Stanislaw Jan Litak is toen begraven op het Oorlogskerkhof ‘De Oude Toren’ in Eindhoven.
Voor zijn niet mis te verstane inzet werd hij op grootse wijze beloond. Hij ontving tweemaal het Kruis voor Dapperheid (Cross of Valor) en driemaal de Luchtmedaille (Air Medal). Tijdens de oorlog voltooide hij 58 gevechtsmissies en 40 operationele missies.
Cross of Valor
Het Dapperheidskruis (Pools: Krzyż Walecznych) is een Poolse militaire onderscheiding. Het werd op 11 augustus 1920 ingesteld door de Nationale Defensieraad. Het wordt toegekend aan een persoon die “daden van moed en dapperheid heeft getoond op het slagveld”. Het kan maximaal vier keer aan dezelfde persoon worden toegekend.
Dead Valley de Peel
Ook de stichting Dead Valley de Peel, die vele bijzondere oorlogsplaatsen aan een route heeft geplaatst, heeft ook dit monument hierbij aangesloten. Ook dit bord met daarop de gegevens werd hierbij onthuld. Ook zij werden door dit bijzondere initiatief en aandacht bedankt.
Met dank aan Henk van Dijk, dat wij de tekst en foto’s mochten gebruiken.
Wisseling van de wacht
5 april jongstleden hebben wij als bestuur, onder het genot van een hapje en drankje, afscheid genomen van onze penningmeester Henk van de Westerlo.
F i Sandra Raaijmakers
Henk had sinds de oprichting van onze stichting het penningmeesterschap op zich genomen.
Tevens was hij ook een van de initiatiefnemers welke geleid hebben tot de oprichting van ons monument op 22 september 2011. Hij heeft zich altijd met hart en ziel ingezet voor de stichting.
Henk heeft wel aangegeven dat hij ook na zijn afscheid betrokken wil blijven bij onze stichting en eventueel hand en spandiensten wil vervullen.
Beste Henk, wij hebben altijd op jou kunnen rekenen. Heel veel dank wat in als die jaren voor onze stichting betekend hebt!
F i Sandra Raaijmakers
Henk werd tevens benoemd tot erelid van onze stichting.
Als nieuwe penningmeester heeft Sandra Raaijmakers zich opgeworpen om deze functie op zich te nemen.
Sandra is per 1 april onze nieuwe penningmeester. Wij wensen haar veel succes toe in deze functie.
Sandra is geen onbekende in onze stichting, zij heeft reeds twee jaar als ceremoniemeester opgetreden tijdens onze herdenkingen op 22 september.
Vredesboom in Hortensiapark is symbool voor vrede
In het Hortensiapark onthulde wethouder Arno Bonte, samen met een gemêleerd gezelschap leerlingen van de Silvester-Bernadette school, het paspoort van een bijzondere boom: de Vredesboom. Deze lindeboom staat symbool voor vrede en vrijheid en draagt tegelijkertijd bij aan een groenere en koelere leefomgeving. De Vredesboom maakt deel uit van een bredere aanpak van de gemeente Helmond om hittestress tegen te gaan. Wethouder Arno Bonte:
“Met het planten van deze Vredesboom verbinden we verleden, heden en toekomst. Een symbool van vrede én een investering in een leefbare, groene stad voor de generaties na ons.”
Een initiatief van de buurt
De wens voor een Vredesboom kwam vanuit bewoners van buurtpreventieteam Radar. Zij zochten een blijvende manier om het thema vrede en vrijheid door te geven aan nieuwe generaties, geïnspireerd door hun betrokkenheid bij de 80-jarige herdenking van de bevrijding. Dankzij het project ‘bomen tegen hittestress’ kon één van die bomen deze bijzondere bestemming krijgen.
Lindeboom als levend symbool voor vrede
De Lindeboom (Krimlinde) staat bij de kapel in het Hortensiapark, waar jaarlijks de Dodenherdenking plaatsvindt. In hetzelfde park staat ook het beeld van Sint-Joris en de Draak, het officiële bevrijdingsmonument van Helmond, dat geadopteerd is door basisscholen Silvester-Bernadette en De Goede Herder. Zo vormen drie symbolen samen een unieke route door het park waarin verleden, heden en toekomst samenkomen. De Vredesboom is een plek om stil te staan bij de betekenis van vrede én bij het belang van een duurzame leefomgeving voor onze kinderen en kleinkinderen.
Nieuwe bomen in Helmond voor verkoeling
Het planten van de Vredesboom is onderdeel van een bredere aanpak in Helmond om extra bomen te planten op plekken waar het in de zomer erg warm kan worden. Bomen zorgen voor schaduw en verkoeling, verbeteren de waterafvoer en stimuleren de biodiversiteit. Meer groen in de stad draagt bovendien bij aan het welzijn en de gezondheid van inwoners.
Naar de school
Na afloop van de onthulling en samen zijn in het Hortensiapark, werd het hele gezelschap uitgenodigd voor een drankje in de Silvester-Bernadetteschool. Hier was nog een verrassing voor de kinderen in petto. Jeugdburgemeester Lars Sijbers had nog een presentje voor de kinderen in de vorm van een speciale vlag. Deze werd op school uitgereikt en de vlag is later buiten in de mast gehesen. Er was ook nog een speciaal woord van dank aan, Gerry van Liempt en Harrie Raaijmakers, want zij waren uiteindelijk de initiatiefnemers voor deze Vredesboom.
Met dank aan Henk van Dijk, dat wij de tekst en foto’s mochten gebruiken.